آشنایی با شب کاری

در این مقاله به آشنایی با شب‌ کاری می‌پردازیم؛ از تعریف و ساعات قانونی آن گرفته تا نحوه محاسبه حقوق، مزایا، معایب، بیمه، مالیات و شرایط استخدام در شیفت شب. با همراهی وب‌ سایت رادیو استخدام، از آخرین اطلاعات شغلی و موقعیت‌های استخدامی مطلع شوید.

شب کاری چیست

ساعت کاری معمول اغلب شاغلان از صبح آغاز شده و تا بعدازظهر ادامه دارد، اما برخی مشاغل به فعالیت شبانه نیاز دارند. این دسته از مشاغل به دلیل نیاز شبانه‌روزی جامعه به خدمات و تولید، شیفت کاری خود را به شب منتقل کرده‌اند. به همین دلیل، مفهوم “شب کاری” در قانون کار تعریف شده است.

تعریف شب کاری

طبق قانون کار، شب کاری به انجام وظایف شغلی در بازه زمانی 22 شب تا 6 صبح اطلاق می‌شود. این ساعات به‌دلیل مغایرت با ریتم طبیعی بدن، مشمول مقررات و مزایای خاصی هستند. هر کارگری که در این بازه مشغول به کار باشد، مشمول این عنوان خواهد بود.

شیفت شب کاری

شیفت شب، معمولاً به بازه‌ای از کار اطلاق می‌شود که در ساعات شب اجرا می‌شود، به‌ویژه از ۱۰ شب تا ۶ صبح. برخی کارگران تنها بخشی از این بازه را فعالیت دارند، اما همچنان مشمول مزایای شب‌کاری می‌شوند. شیفت شب به‌طور خاص برای خدمات مداوم و کارخانجات پرکاربرد است.

شغل شب کاری

مشاغل شب‌کار شامل مواردی مثل پرستاری، رانندگی، نگهبانی، خدمات اضطراری و اپراتوری هستند. این مشاغل به‌دلیل ماهیت خود، باید در ساعات غیرمتعارف هم فعال باشند. افراد شاغل در این حوزه‌ها باید از نظر جسمی و ذهنی آمادگی کار در شب را داشته باشند.

شب کاری و نوبت کاری

برخی از کارگران به‌صورت دائمی در شیفت شب فعالیت دارند، در حالی‌که برخی دیگر به‌شکل چرخشی یا نوبتی بین شیفت‌های مختلف جا‌به‌جا می‌شوند.

نوبت‌کاری به‌معنای گردش در شیفت‌های صبح، عصر و شب است که فشار روانی و فیزیکی خاصی به همراه دارد. قانون کار برای هر دو حالت، مقررات خاصی از نظر میزان دستمزد و ساعات استراحت در نظر گرفته است.

شب کاری در قانون کار

بر اساس ماده 58 قانون کار جمهوری اسلامی ایران، هر نوع فعالیتی که بین ساعت 22 شب تا 6 صبح انجام شود، شب‌کاری محسوب می‌شود.

این بازه زمانی به‌صورت رسمی و مشخص در قانون تعیین شده و مشمول مزایای خاصی از جمله افزایش دستمزد به میزان 35 درصد نسبت به مزد عادی است.

شب کاری قانون کار

قانون کار صراحتاً اعلام کرده است که کار در شب دارای شرایط ویژه‌ای است. هر فردی که در بازه شبانه مشغول به کار باشد، حتی اگر تنها بخشی از شیفت او در این ساعات قرار گیرد، مشمول مزایای شب‌کاری خواهد شد. این مزایا، با هدف جبران فشارهای جسمی و روانی کار شبانه در نظر گرفته شده‌اند.

شب کاری در قانون کار 1404

در سال 1404 نیز مفاد قانونی شب کاری بدون تغییر باقی مانده است. همانند سال‌های گذشته، ساعات بین 22 تا 6 به‌عنوان شیفت شب شناخته شده و پرداخت 35 درصد حق اضافه برای این ساعات الزامی است. کارفرما موظف است این مبلغ را به‌طور کامل و منظم پرداخت کند.

درصد شب کاری قانون کار

میزان افزایش دستمزد شب کاری طبق قانون، 35 درصد بیش‌تر از مزد پایه هر ساعت است. این درصد صرفاً مربوط به ساعاتی است که در بازه‌ی شب قرار دارد و برای کارگرانی که به‌صورت ثابت در شیفت شب فعالیت دارند، به‌صورت کامل محاسبه می‌شود.

فرمول شب کاری 1404

فرمول محاسبه شب‌کاری در سال 1404 به این صورت است: دستمزد ساعتی × 1.35 = مزد شب کاری هر ساعت به‌عنوان مثال، اگر مزد ساعتی کارگر 120٬000 تومان باشد، مزد هر ساعت در شب برابر با 162٬000 تومان خواهد بود.

این فرمول برای همه‌ی ساعات کاری بین 22 تا 6 صبح اعمال می‌شود.

محاسبه شب کاری

طبق قانون کار برای محاسبه حقوق شب کاری، ابتدا باید میزان دستمزد پایه ساعتی مشخص شود. سپس برای هر ساعتی که در بازه 22 تا 6 صبح قرار دارد، 35 درصد به این مبلغ افزوده می‌شود.

اگر شیفت شامل بخشی از این ساعات باشد، تنها همان ساعات مشمول افزایش خواهد شد. در صورت حضور در شب‌های جمعه نیز، 40 درصد دیگر بابت تعطیلی رسمی به مزد اضافه می‌شود.

ساعت شب کاری طبق قانون کار

ساعات شب کاری در قانون کار، از ساعت 10 شب (22:00) آغاز شده و تا ساعت 6 صبح (06:00) ادامه دارد. این بازه‌، مرز مشخصی برای محاسبه مزایای شب‌کاری ایجاد کرده و هر نوع فعالیت کاری در این ساعات، مشمول افزایش دستمزد شبانه است.

حق شب کاری

شب کاری به فعالیتی گفته می‌شود که بین ساعت 22 شب تا 6 صبح انجام شود و برای آن، کارگر از مزایای مالی مشخصی برخوردار است. طبق قانون کار، افرادی که در این بازه زمانی فعالیت می‌کنند، مشمول دریافت فوق‌العاده شب کاری هستند.

این مبلغ اضافه، به‌منظور جبران فشار کاری و شرایط خاص شبانه به حقوق کارگر افزوده می‌شود.

حقوق شب کاری

بر اساس ماده 58 قانون کار، کارگرانی که به صورت دائمی در شیفت شب مشغول کار هستند، باید 35% اضافه بر دستمزد معمول خود دریافت کنند. این مبلغ اضافه، تنها برای ساعاتی پرداخت می‌شود که بین 22 تا 6 صبح قرار دارد.

اگر بخشی از شیفت در این بازه باشد، فقط همان ساعات مشمول محاسبه با ضریب شب کاری خواهند بود.

حق شب کاری 1404

در سال 1404 نیز، قانون کار در مورد شب کاری تغییری نکرده و همان نرخ 35 درصد اضافه برای ساعات شبانه در نظر گرفته شده است. این نرخ به‌عنوان یک حق ثابت برای کارگرانی که به‌طور منظم یا مقطعی در شب کار می‌کنند، لحاظ می‌شود.

در صورت حضور در شیفت شب در روز جمعه، کارگر علاوه‌بر فوق‌العاده شب کاری، 40% اضافه بابت تعطیلی نیز دریافت خواهد کرد.

حق شب کاری به چه کسانی تعلق می‌ گیرد

فوق‌العاده شب کاری به تمام کارگرانی که در بازه زمانی 22 تا 6 فعالیت می‌کنند تعلق می‌گیرد، حتی اگر بخشی از شیفت کاری‌شان در این ساعات باشد.

اگر شیفت به‌صورت نوبتی باشد ولی بخشی از آن شبانه باشد، همچنان کارگر مشمول این حق است. فقط افرادی که تماماً در شیفت روز کار می‌کنند، از این مزایا برخوردار نخواهند شد.

حق شیفت شب کاری ثابت

برای کسانی که شیفت شب ثابت دارند و در تمام شب‌ها از ساعت 22 تا 6 صبح مشغول به کار هستند، نرخ 35 درصد به‌طور دائم محاسبه می‌شود. در این شرایط، پرداخت حق شب کاری به‌صورت منظم در فیش حقوقی گنجانده می‌شود.

ثبات در شیفت شب باعث محاسبه ساده‌تر مزایا و افزایش حقوق منظم کارگر می‌شود.

شب کاری چند درصد است

نرخ پرداخت شب کاری طبق قانون، 35 درصد بیشتر از دستمزد پایه ساعتی کارگر است. اگر این شیفت در شب جمعه باشد، 40 درصد دیگر به‌عنوان حق تعطیلی اضافه می‌شود. به این ترتیب، کارگر در این شرایط می‌تواند تا 75 درصد بیشتر از مزد عادی خود دریافت کند.

شب کاری نرخ

نرخ شب کاری در قانون با عدد مشخص 35% برای ساعات شبانه تعیین شده است. این نرخ برای جبران سختی شرایط شب و تفاوت آن با کار روزانه در نظر گرفته شده است. مجموع این نرخ با دیگر مزایا، تأثیر مستقیمی بر افزایش حقوق کارگران شب‌کار دارد.

شب کاری از چه ساعتی است

بر اساس ماده 58 قانون کار، بازه‌ی زمانی بین ساعت 22 (10 شب) تا 6 صبح، به‌عنوان زمان رسمی شب کاری در نظر گرفته می‌شود. تمام افرادی که در این بازه زمانی مشغول فعالیت باشند، مشمول قانون پرداخت فوق‌العاده شب کاری خواهند بود.

حتی اگر فقط بخشی از شیفت کاری یک فرد در این ساعت‌ها قرار گیرد، همان بخش مشمول مزایای شب‌کاری می‌شود.

شب کاری از چه ساعتی شروع می‌ شود

شب کاری طبق قانون، دقیقاً از ساعت 22 آغاز می‌شود. این قانون برای تمام کارگاه‌ها، کارخانه‌ها، سازمان‌ها و مشاغل لازم‌الاجرا است. بنابراین هر فعالیتی که پس از این ساعت انجام شود، در دسته‌بندی شب کاری قرار می‌گیرد.

شب کاری از چه ساعتی شروع میشه

شروع شیفت شب برای مشمولیت در مزایای شب کاری، ساعت 10 شب (22) است. این ساعت به‌صورت رسمی و قانونی تعیین شده و مبنای محاسبات مربوط به حق‌الزحمه اضافی نیز قرار می‌گیرد.

پس اگر حتی یک ساعت از شیفت کاری در بازه‌ی 22 تا 6 باشد، مزایای شب‌کاری به آن تعلق می‌گیرد.

شب کاری از چه ساعتی تا چه ساعتی است

ساعات شب کاری در ایران از ساعت 22 شب آغاز و تا ساعت 6 صبح ادامه دارد. فعالیت‌های شغلی در این بازه، مشمول اضافه‌دریافتی به میزان 35% حقوق عادی هستند.

اگر فردی تمام یا بخشی از این ساعات را کار کند، دستمزد آن بخش با نرخ بالاتری محاسبه می‌شود.

شب کاری چند ساعت است

مدت زمان رسمی شب کاری در ایران، 8 ساعت است. این بازه از ساعت 10 شب تا 6 صبح روز بعد تعریف شده است. البته این میزان می‌تواند بسته به نوع قرارداد و نوبت‌کاری تغییر کند، اما مبنای قانون، همین 8 ساعت است.

شب کاری چند ساعت می باشد

شب کاری در قالب قانونی، شامل 8 ساعت متوالی از شب تا صبح است. اگر کارگر در تمام این بازه مشغول باشد، کل شیفت مشمول پرداخت فوق‌العاده می‌شود. در صورتی‌که فقط بخشی از این ساعات در شیفت قرار بگیرد، همان بخش محاسبه می‌شود.

جدول شب کاری 1404

در سال 1404 نیز تعریف شب کاری همچون گذشته باقی مانده و تغییری در قانون ایجاد نشده است. طبق جدول زمان‌بندی رسمی، شب کاری از ساعت 22 الی 6 صبح محاسبه می‌شود.

این جدول مبنای محاسبات حقوق، شیفت‌بندی و مزایای اضافه در اکثر مشاغل خواهد بود.

شب کاری ساعتی چنده

دستمزد شب کاری با 35 درصد افزایش نسبت به مزد ساعتی روزانه محاسبه می‌شود. یعنی اگر مزد ساعتی فرد 100 هزار تومان باشد، در ساعات شب کاری این مبلغ به 135 هزار تومان می‌رسد.

این افزایش بابت شرایط دشوارتر و فشار جسمی و روحی بیشتر شب کاری در نظر گرفته شده است.

شب کاری سال 1404

در سال 1404 نیز چارچوب و ساعات شب کاری بدون تغییر باقی مانده است. از ساعت 10 شب تا 6 صبح به‌عنوان شب کاری تعریف می‌شود و نرخ اضافه‌دستمزد همان 35 درصد قانونی است.

همچنان کار در شب باید با رعایت محدودیت‌ها و مقررات ایمنی انجام شود.

شب کاری 1404

شب کاری 1404 بر پایه همان قوانین سابق کار محاسبه می‌شود، بدون تغییر در ساعت یا درصد پرداخت اضافه. این یعنی کارگران فعال در این بازه زمانی، می‌توانند با اطمینان از دریافت 35% فوق‌العاده شب کاری بهره‌مند شوند.

برای شیفت‌های متناوب یا ترکیبی، محاسبه به نسبت ساعت شب انجام می‌شود.

شب کاری مشمول بیمه می‌ شود

بله، ساعات شب‌کاری مانند سایر ساعات کاری مشمول بیمه تأمین اجتماعی هستند. کارفرما موظف است حق بیمه سهم کارگر را بر اساس مجموع دستمزد دریافتی (شامل پایه حقوق، اضافه‌کاری، شب‌کاری و …) به سازمان تأمین اجتماعی پرداخت کند.

شب کاری مشمول بیمه است

هر مبلغی که بابت فعالیت شبانه به کارگر پرداخت می‌شود، باید در فیش حقوقی درج و مشمول حق بیمه شود. حذف دستمزد شب‌کاری از لیست بیمه، تخلف محسوب می‌شود و کارگر می‌تواند پیگیری قانونی انجام دهد.

آیا شب کاری مشمول بیمه است

بله، شب‌کاری هم مشمول بیمه است و کارفرما باید آن را مانند دیگر آیتم‌های مزدی در لیست بیمه لحاظ کند. این مورد برای سابقه بیمه و بازنشستگی کارگران اهمیت دارد و نباید نادیده گرفته شود.

شب کاری مشمول مالیات می‌ شود

طبق قوانین مالیاتی، هر نوع دریافتی که به‌عنوان مزایا یا حقوق به کارگر پرداخت می‌شود، مشمول مالیات بر درآمد است. بنابراین پرداختی مربوط به شب‌کاری نیز مشمول مالیات می‌باشد، مگر آنکه معافیت یا استثناء خاصی در بخشنامه‌های مالیاتی اعمال شده باشد.

شب کاری چه ضرری دارد

شب کاری در بلندمدت می‌تواند تأثیر منفی بر ریتم طبیعی بدن بگذارد و خواب منظم را مختل کند. کاهش کیفیت خواب، ضعف سیستم ایمنی و افزایش خستگی مزمن، از پیامدهای رایج آن هستند. این شرایط به‌مرور زمان موجب کاهش بهره‌وری فرد در محیط کار نیز می‌شود.

خطرات شب کاری

کار در شب، به‌ویژه به‌صورت مداوم، خطر بروز بیماری‌هایی مانند فشار خون بالا، دیابت نوع 2 و مشکلات قلبی را افزایش می‌دهد. همچنین، اختلال در چرخه خواب و بیداری می‌تواند منجر به مشکلات روانی مانند افسردگی و اضطراب شود.

رانندگی یا انجام کارهای پرخطر پس از یک شیفت شبانه، احتمال بروز تصادف یا اشتباه را نیز بالا می‌برد.

عوارض شب کاری

بر بدن بدن انسان به‌صورت طبیعی برای فعالیت در طول روز و استراحت در شب طراحی شده است. تغییر این ریتم باعث برهم‌خوردن ترشح هورمون‌هایی مانند ملاتونین می‌شود که به خواب باکیفیت کمک می‌کند.

از دیگر عوارض می‌توان به چاقی، کاهش تمرکز و مشکلات گوارشی اشاره کرد.

تاثیر شب کاری بر بدن

فعالیت در ساعات شب به‌مرور زمان تعادل بیولوژیکی بدن را به‌هم می‌زند و عملکرد سیستم عصبی را کاهش می‌دهد. کسانی که به‌صورت طولانی‌مدت در شیفت شب مشغول‌اند، بیشتر در معرض فرسودگی شغلی و مشکلات متابولیک قرار دارند.

حتی سیستم ایمنی بدن نیز در این افراد ضعیف‌تر عمل می‌کند.

شب کاری و عوارض آن

عوارض شب کاری محدود به جسم نیست و سلامت روانی افراد را نیز تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. احساس انزوا، کمبود ارتباطات اجتماعی و اختلالات خواب از رایج‌ترین مشکلات گزارش‌شده هستند.

در مشاغل پرتنش، این مشکلات می‌توانند با سرعت بیشتری ظاهر شوند.

آیا شب کاری مضر است

در حالت کلی، بله. اگرچه ممکن است برخی افراد با آن سازگار شوند، اما تحقیقات علمی نشان داده که شب کاری می‌تواند سلامت جسم و روان را به خطر بیندازد. با این حال، رعایت اصول بهداشتی، تغذیه مناسب و داشتن خواب کافی در طول روز می‌تواند بخشی از این آسیب‌ها را کاهش دهد.

فواید شب کاری

با وجود تمام مضرات، شب کاری برای برخی افراد مزایایی نیز دارد. از جمله این فواید می‌توان به ساعات کاری خلوت‌تر، حقوق بیشتر و فرصت استفاده از ساعات روز برای کارهای شخصی اشاره کرد.

همچنین، در برخی مشاغل، افراد می‌توانند بهره‌وری بالاتری در ساعات شب تجربه کنند.

چگونه به شب کاری عادت کنیم

برای تطبیق با شب کاری، داشتن برنامه خواب منظم در طول روز بسیار مهم است. استفاده از پرده‌های ضخیم، اجتناب از مصرف کافئین قبل از خواب و ایجاد یک محیط آرام، کمک زیادی به خواب روزانه می‌کند.

مصرف وعده‌های غذایی سبک و متعادل در زمان شیفت نیز به حفظ انرژی کمک خواهد کرد.

شب کاری جزء سختی کار است

شب کاری به دلیل اختلال در ساعت خواب، فشار روانی و کاهش سلامت جسمی در بلندمدت، یکی از عوامل موثر در سختی کار محسوب می‌شود.

در برخی مشاغل که به‌صورت مداوم در شیفت شب انجام می‌شوند، کارگران می‌توانند تقاضای بررسی سختی کار خود را ثبت کنند. تشخیص نهایی با کمیته‌های مربوط به تعیین مشاغل سخت و زیان‌آور است.

شب کاری به چه کسانی تعلق می‌ گیرد

شب کاری به کارگرانی تعلق می‌گیرد که بخشی یا تمام ساعت کاری آن‌ها بین 22 شب تا 6 صبح باشد. اگر این شیفت به‌صورت دائمی یا منظم در برنامه کاری آن‌ها باشد، مشمول دریافت فوق‌العاده شب‌کاری می‌شوند.

افرادی که فقط گاهی در این بازه کار می‌کنند نیز برای همان ساعات، از حق شب‌کاری بهره‌مند می‌شوند.

شب کاری در روز جمعه

اگر کارگری در شب جمعه (از ساعت 22 جمعه تا 6 صبح شنبه) مشغول به‌کار باشد، علاوه بر 35% حق شب‌کاری، باید 40% نیز بابت کار در روز تعطیل دریافت کند.

در صورتی‌که کارگر در طول هفته، روز دیگری را به‌جای جمعه استراحت کند، همچنان مزایای جمعه‌شب برای او محاسبه خواهد شد.

شب کاری در روز تعطیل

کار کردن در شیفت شب مصادف با تعطیلات رسمی یا جمعه‌ها، مشمول دریافت دو نوع فوق‌العاده است. کارگر در این شرایط باید هم حق شب‌کاری (35%) و هم حق تعطیل‌کاری (40%) را به‌صورت هم‌زمان دریافت کند.

این موضوع در ماده 62 قانون کار و آیین‌نامه‌های مرتبط به‌روشنی ذکر شده است.

شب کاری و اضافه کاری

شب‌ کاری و اضافه‌ کاری دو موضوع مجزا هستند اما می‌توانند هم‌زمان در یک شیفت اتفاق بیفتند. اگر کارگر علاوه بر ساعات موظف، در شیفت شب نیز بیش از ساعت عادی کار کند، باید هم اضافه‌کار دریافت کند و هم فوق‌العاده شب‌کاری.

البته برای برخی مشاغل خاص، انجام اضافه‌کاری در شیفت شب ممنوع است.

شب کاری و تعطیل‌ کاری

زمانی‌که شیفت شب با روزهای تعطیل رسمی یا جمعه‌ها هم‌زمان می‌شود، نوعی از «تعطیل‌کاری شبانه» به حساب می‌آید. در این حالت کارگر از هر دو مزایا برخوردار است:

35 درصد بابت شب‌کاری و 40 درصد بابت تعطیل‌کاری. کارفرما موظف است این پرداخت‌ها را به‌صورت شفاف در فیش حقوقی درج کند.

شب کاری استخدام

استخدام در شیفت شب معمولاً در مشاغلی صورت می‌گیرد که خدمات یا تولیدات آن‌ها باید به‌صورت 24 ساعته ادامه داشته باشد؛ مانند بیمارستان‌ها، کارخانجات، نگهبانی، نیروهای امدادی، یا پشتیبانی فنی.

استخدام شب کاری

در آگهی‌های استخدام شب‌کاری معمولاً به صراحت عنوان “شیفت شب” ذکر می‌شود و افراد متقاضی باید توانایی جسمی و روحی لازم برای کار در ساعات غیرعادی را داشته باشند.

برخی کارفرماها نیز برای جذب نیروی شیفت شب، مزایای بیشتری همچون دستمزد بالاتر و مرخصی جبرانی ارائه می‌کنند.

شب کاری محاسبه

محاسبه دستمزد شب کاری بر اساس ماده 58 قانون کار انجام می‌شود. طبق این قانون، کارگرانی که بین ساعت 22 شب تا 6 صبح مشغول به کار باشند، مشمول دریافت 35% اضافه بر مزد پایه خواهند بود.

محاسبه شب کاری

اگر کارگر فقط بخشی از شیفت خود را در این بازه زمانی کار کند، فقط همان ساعات با نرخ شب‌کاری محاسبه می‌شود. همچنین اگر شیفت شب با جمعه یا تعطیلات رسمی هم‌زمان شود، 40% دیگر نیز بابت تعطیل‌کاری به دستمزد اضافه خواهد شد.

جمع‌ بندی

شب‌کاری بخشی مهم از نظام کاری در بسیاری از صنایع است که قوانین خاص خود را دارد. طبق قانون کار، ساعت شب‌کاری از 22 تا 6 صبح تعریف شده و مشمول پرداخت اضافه‌حقوق، محدودیت در اضافه‌کاری و توجه به شرایط جسمی و روانی کارکنان است.

آگاهی از حقوق و مزایای قانونی شب‌کاری برای کارگران و کارفرمایان ضروری است تا هم عدالت رعایت شود و هم سلامت نیروی کار حفظ گردد.

⏬مقالات پیشنهادی برای شما عزیزان⏬

قانون کار جمهوری اسلامی ایران

خدمات بیمه تأمین اجتماعی

قانون کار در سال 1404

مطالعه بیشتر